همه چیز درباره دادگاه بدوی: اولین گام در رسیدگی به پرونده ها
خب، ببینید، من تازه دارم یاد میگیرم درباره دادگاه ها بنویسم، مخصوصا دادگاه بدوی. راستش، تا همین چند وقت پیش اصلا نمیدونستم دادگاه بدوی چیه. فکر می کردم فقط یه نوع دادگاه داریم و همه چیز تو همون رسیدگی میشه!
اما خب، فهمیدم که اصلا اینطوری نیست. دادگاه بدوی ، به زبون ساده، اولین جاییه که یه پرونده میره برای رسیدگی. مثل این میمونه که یه دانش آموز تازه وارد مدرسه میشه، اول میره کلاس اول دیگه، نه کلاس پنجم! دادگاه بدوی هم دقیقا همون کلاس اوله برای پرونده ها.
این دادگاه همون جاییه که یه نفر که شکایت داره یا یه کاری کرده که به قانون خورده، اول باید بره اونجا. حالا این پرونده میتونه حقوقی باشه، مثل طلب پول یا دعوا سر زمین، یا میتونه کیفری باشه، مثل دزدی یا کتک کاری. خلاصه هر چی باشه، اول باید از این دادگاه رد بشه.
یه چیزی هم که فهمیدم اینه که به دادگاه بدوی میگن “دادگاه نخستین”. این یعنی چی؟ یعنی اولین دادگاه. خیلی سخته ها اینارو حفظ کردن!
بعدش، تو این دادگاه، میان بررسی می کنن، حرفای طرفین رو می شنون، اگه نیاز باشه شاهد هم میارن. بعدش یه رای میدن که این پرونده رو تعیین تکلیف کنه. این رای رو بهش میگن “رای بدوی”. رای بدوی یعنی چی؟ یعنی رای اول، رای اولیه.
اما یه چیز جالب این وسط هست. این رای بدوی همیشه آخر کار نیست. یعنی چی؟ یعنی اینکه میشه بهش اعتراض کرد. اگه کسی با رای دادگاه بدوی موافق نباشه، میتونه بگه “آقا من اعتراض دارم”. به این اعتراض میگن “تجدید نظر خواهی”.
تجدید نظر خواهی یعنی چی؟ یعنی پرونده میره یه دادگاه بالاتر، یه دادگاه دیگه بهش نگاه می کنه، ببینه رای اول درسته یا نه. مثل این میمونه که یه معلم یه تکلیفی رو تصحیح کرده، بعد یه معلم دیگه هم نگاهش می کنه، ببینه درست بوده یا نه.
البته اینجوری نیست که همیشه بشه اعتراض کرد. یه سری مهلت داره. مثلا 20 روز وقت دارین بگین اعتراض داریم. بعد از 20 روز دیگه نمیشه کاریش کرد. مگه اینکه تو شرایط خیلی خاصی باشین که قانون مشخص کرده.
یه چیز دیگه هم که یاد گرفتم اینه که اگه کسی سر جلسه دادگاه نبوده و حکمی براش صادر شده که اسمش حکمه غیابیه، اون هم میتونه اعتراض کنه، بهش میگن “واخواهی”.
خب دیگه، اینا چیزایی بود که من تا الان درباره دادگاه بدوی فهمیدم. راستش یه خورده گیج کننده است، ولی خب دارم سعی می کنم یاد بگیرم. امیدوارم شما هم یه چیزایی فهمیده باشین!
حالا که انگار داریم کم کم راه میفتیم، بذارید یکم بیشتر درباره دادگاه بدوی براتون بگم. انگار داریم با هم یه چیزی رو کشف میکنیم، درسته؟
خب، همونطور که گفتم، دادگاه بدوی اولین ایستگاه برای پرونده‌هاست. ولی این فقط یه شروع ماجراست. فکر کنین یه پرونده مثل یه آدمه که تازه داره وارد یه دنیای جدید میشه. این آدم (همون پرونده) اول باید بره پیش قاضی دادگاه بدوی. قاضی هم مثل یه معلم دلسوزه، پرونده رو می خونه، حرفای دو طرف رو میشنوه، و بعد یه تصمیمی می گیره که همون رای بدویه.
حالا این رای بدوی مثل یه برگه نمره‌س. یعنی چی؟ یعنی نشون میده که قضیه از نظر دادگاه چطوریه. ممکنه یکی ببره، یکی ببازه، یا یه حالت میونه بگیره. ولی نکته مهم اینجاست که این رای، هنوز رای نهایی نیست! مثل این میمونه که امتحان ترم اول رو دادیم، ولی هنوز امتحان ترم دوم مونده.
بذارید یه کم بیشتر درباره انواع پرونده ها حرف بزنیم. پرونده ها تو دادگاه بدوی یا حقوقی اند یا کیفری. پرونده حقوقی یعنی چی؟ یعنی مثلاً یکی از یکی طلب داره، یا سر ملک و املاک دعوا شده، یا مثلاً یکی میخواد مهریه بگیره. اینا همه مسائل حقوقیه.
اما پرونده کیفری یعنی چی؟ یعنی یه جرمی اتفاق افتاده. مثلاً دزدی، کتک کاری، کلاهبرداری. اینا پرونده هایی اند که با جرم و جنایت سر و کار دارن. تو این پرونده ها اول دادسرا یه بررسی اولیه میکنه، بعد اگر دید جرمی اتفاق افتاده و مدارک کافی هست، پرونده رو میفرسته دادگاه بدوی.
حالا که گفتیم پرونده ها میرن دادگاه بدوی، بد نیست یکم درباره ساختار دادگاه هم حرف بزنیم. هر دادگاهی، چه حقوقی چه کیفری، یه شعبه بدوی داره و یه شعبه تجدیدنظر. شعبه بدوی یعنی چی؟ یعنی همون جایی که پرونده اول میره. شعبه تجدیدنظر هم یعنی جایی که اگه کسی به رای بدوی اعتراض کرد، پرونده میره اونجا.
خب، فهمیدیم که رای بدوی ممکنه اشتباه باشه، یا اینکه یه طرف باهاش موافق نباشه. اینجاست که تجدید نظر خواهی میاد وسط. تجدید نظر خواهی یعنی چی؟ یعنی یه فرصت دوباره. یه فرصت که پرونده رو ببرن پیش یه قاضی دیگه و اون قاضی هم یه نگاهی بهش بندازه.
فکر کنین یه نقاشی کشیدین و به یه نفر نشون دادین، اونم یه نظری داده. حالا اگه از نظرش راضی نبودین، می تونین نقاشی رو بدین یه نفر دیگه هم ببینه و نظر بده. تجدید نظر خواهی هم همینه، نظر یه قاضی دیگه رو میگیرن.
یه نکته مهم هم بگم، مهلت تجدید نظر خواهی خیلی مهمه. باید تو یه زمان مشخصی این کارو بکنین، وگرنه دیگه نمیشه. مثل اینه که یه اتوبوس داره میره و شما دیر رسیدین، دیگه نمیشه سوار شین. مهلت تجدیدنظرخواهی معمولاً 20 روز بعد از صدور رای بدویه.
یه چیز دیگه هم که هست اینه که بعضی از پرونده ها، اگه کسی به رای بدوی اعتراض نکنه، مستقیم میره دادگاه بالاتر که بهش میگن دیوان عالی کشور. این جور پرونده ها معمولا خیلی مهم اند، مثل پرونده های مربوط به ازدواج و طلاق. به این کار میگن “فرجام خواهی”.
حالا یه کلمه سخت هم یاد بگیریم، “اعاده دادرسی”. اعاده دادرسی یعنی چی؟ یعنی یه وقتی حکم قطعی شده، دیگه نمیشه کاریش کرد، ولی بعد یه چیز جدیدی کشف میشه که ممکنه رای دادگاه رو عوض کنه. مثلاً معلوم میشه یکی از شهود دروغ گفته یا یه مدرک جدید پیدا شده. تو این شرایط میشه درخواست اعاده دادرسی داد.
مشاوره حقوقی تلیکان